Kosova humbi mbi 600 milionë euro për shkak të masave të BE-së – projektet zhvillimore pezull, ndikimi afatgjatë

Janë bërë më shumë se dy vite që prej se Bashkimi Evropian vendosi masa ndëshkuese ndaj Kosovës, të cilat deri më tani i kanë kushtuar vendit mbi 600 milionë euro në projekte të pezulluara ose të vonuara për një kohë të pacaktuar. Këto masa, që nga disa u quajtën sanksione e nga të tjerë si masa të përkohshme, kanë pasur një ndikim të thellë në zhvillimin e brendshëm dhe integrimin evropian të Kosovës.

Sipas një artikulli të publikuar nga EUNews, edhe pse zyrtarisht u cilësuan si “të përkohshme”, në realitet këto masa po dëshmohen të jenë as të përkohshme, as të kthyeshme – madje as tani që Komisioni Evropian ka paralajmëruar fillimin e heqjes së tyre. “Edhe nëse masat hiqen tani, ndikimi i vonesës dyvjeçare në këto projekte është më i madh se vlera e tyre nominale”, ka deklaruar Rrona Zhuri, nga Instituti GAP, që ka kryer analizën mbi ndikimin financiar të masave.

Masat e BE-së – Procedurë pa qartësi dhe pasojë pa afat

Masat u vendosën më 28 qershor 2023, pas përshkallëzimit të tensioneve në veri të Kosovës dhe përplasjeve të dhunshme mes protestuesve serbë dhe trupave të KFOR-it. Ato përfshijnë pezullimin e vizitave dypalëshe, ngrirjen e fondeve IPA, si dhe bllokimin e projekteve në kuadër të Kornizës së Investimeve për Ballkanin Perëndimor (WBIF).

BE ka lënë të hapur mundësinë e heqjes së masave në mënyrë graduale dhe të kushtëzuar, por pa specifikuar një afat apo kushte konkrete. Kjo ka shtuar paqartësitë dhe pasigurinë në vend.

Pezullimi i IPA-së dhe WBIF-it: Humbje që thellojnë hendekun zhvillimor

Sipas Institutit GAP, rreth 613.4 milionë euro projekte janë pezulluar ose janë vonuar. Prej tyre:

218 milionë euro projekte të pezulluara nga IPA II dhe IPA III

395.5 milionë euro projekte të bllokuara në kuadër të WBIF

91.83 milionë euro nga paketa IPA 2022 të ngrira tërësisht

Projekte të rëndësishme si sistemi i ngrohjes qendrore (25 milionë €), restaurimi i Kinemasë “Lumbardhi” në Prizren (800 mijë €) dhe bursa për studentët për ligjin dhe administratën evropiane, janë anuluar plotësisht.

Sektori i mjedisit është më i prekur, me 350.7 milionë euro fonde të ngrira, pasuar nga energjetika me 114.4 milionë euro, si dhe dixhitalizimi dhe arsimi.

Shoqëria dhe komunat e goditura rëndë

Shoqata e Komunave të Kosovës ka paralajmëruar për krizë në ofrimin e shërbimeve publike, për shkak të ndërprerjes së financimit nga BE. Komunat më të vogla janë goditur më rëndë, pasi projektet e zhvillimit lokal janë ndaluar në mes të procesit.

Ndërkohë, Eurodeputeti Riho Terras ka kritikuar BE-në për trajtim të padrejtë ndaj Kosovës, duke theksuar se masat duhet të hiqen pa vonesë, pasi nuk kontribuojnë në rivendosjen e dialogut me Serbinë dhe e dëmtojnë vetëm njërën palë.

Në vend të integrimit – izolim dhe stagnim

Masat ndëshkuese kanë zbehur besimin në procesin e integrimit evropian dhe kanë krijuar boshllëk të madh në financimin publik të Kosovës. Vonesat kanë sjellë rritje të kostove, ngecje të reformave dhe përkeqësim të shërbimeve në fusha kyçe.

Për një vend të vogël si Kosova, që mbështetet në ndihmën e BE-së për zhvillim dhe planifikim strategjik, humbja e fondeve dhe e momentit është shumë më e madhe sesa vetëm vlera në euro.

Ky artikull është prodhuar si pjesë e Rrjeteve Tematike të PULSE, një iniciativë evropiane që mbështet bashkëpunimet gazetareske transnacionale.